kz
Қалада
Қаланың жанында
Ақпарат

Елорданың Үздік 10 тарихи орны

Көпес Василий Кубриннің үйі – Нұр-Сұлтан қ. қалалық мұрағаты

(Кенесары көшесі, 41)
Салынған жылы: 1910-1912 жж.
Көпес Василий Матвеевич Куриннің тұрғын үйін 1910 жылы Мәскеу сәулетшісі салған. Василий Кубрин - 19 ғасырдың аяғы-20 ғасырдың басындағы ірі ақмолалық көпес, "Матвей Кубрин ұлдарымен және Ко" сауда үйінің негізін қалаушы Матвей Константинович Кубриннің ұлы.

Биік жертөлесі бар үй едені мен қабаты бар үйден, жертөлесі бар қосалқы ғимараттан және ғимаратты дүкенмен байланыстыратын жер асты өткелінен, арбалары бар ат қоралары мен тас жертөле қорасынан тұрды. Кейін жер асты өткелінің қабырғасы қоршалды. Мүліктің ауласына ағылшын стиліндегі бақша салынды.
Ескерткіш тарихи оқиғалармен де байланысты. Бұл үйде жұмысшы-шаруа клубы, кітапхана, содан кейін уездік атқару комитеті орналасқан. 1950-1960 жылдары Пионерлер үйі және қалалық білім бөлімі болды. 1960 жылдардың ортасында үй облыстық тарихи-өлкетану мұражайына берілді.

2000-2019 жылдары ғимаратта Украина Республикасының елшілігі орналасқан. Қазіргі уақытта үй Нұр-Сұлтан қалалық мұрағатының меншігінде.

Көпес Кубриннің сауда үйі – «Астана» супермаркеті

(Кенесары көшесі, 37)
Салынған жылы: 1905-1907 жж.
Ғимарат Ақмолада 1905-1907 жылдары арнайы «Матвей Кубрин ұлдарымен және Ко» серіктестігінің сауда үйі секілді модерн стилінде салынды.
Сауда үйін құрушы Матвей Константинович Кубрин-бірінші гильдияның ақмолалық көпесі. Сібір сауда-өнеркәсіп жылнамасының мәліметтері бойынша, оның кәсіпорны «дәріханалық, мануфактуралық, галантереялық, зергерлік, жазба және кеңсе тауарларын, сондай-ақ киім, аяқ киім, сағат, шай және қант сатумен айналысқан». 1915 жылдан кейін ол Мәскеуде де өз өкілдігін ашып, Ақмоладағы сауда үйін өзінің ұлы Василийге қалдырды.
Қазан төңкерісінен кейін әр жылдары онда Орталық қалалық кітапхана, Орталық баспа, уездік экономикалық бөлім болды. 1930 жылдардағы қуғын-сүргін кезінде ғимараттың жертөлесінде үш ІІХК үкімін күтетін түрме камералары болды. Уақыт өте келе ғимарат бастапқы мақсатына қайтарылды.
Кеңес заманында дүкен «Радуга» деп аталды. 1944 жылы өрт барлық ағаш құрылымдарды жойды және дүкен он жылға жуық пайдаланылмады, сондықтан халық арасында «Горелый» деген лақап ат алды. Облыстық атқару комитетінің 1984 жылғы 30 қаңтардағы шешімімен ғимарат тарих және мәдениет ескерткіші мәртебесін алды. Қазір ғимарат «Астана» супермаркеті ретінде танымал.

Көпес Моисеевтің үйі-Ұлы Отан соғысының ардагерлері мен мүгедектеріне арналған Госпиталь

(Ә.Мәмбетов көшесі, 28)
Салынған жылы: 1914-1918 жж.
Көпес үйі 1914 жылдан 1918 жылға дейін салынды. Қыздырылғын қызыл кірпіштен салынған ғимарат қаладағы ең үлкен және ерекше ғимарат болуы керек еді, терезе саңылаулары ерте ренессанс стилінде салынған. Революциядан кейін бұл үйді облыстық жұмысшылар, сарбаздар мен мұсылман депутаттар кеңесі иеленді. Бүгінде онда Ұлы Отан соғысының ардагерлері мен мүгедектеріне арналған республикалық клиникалық госпиталь орналасқан.

Қосшығұлов мұсылман мектебі - Halyk Bank

(Абай даңғылы, 24)
Салынған жылы: 1905 ж.
Ескерткіштің пайда болуы Ақмола қаласындағы бірінші гильдияның көпесі, кондитерлік – пірәндік фабрикасының иесі Баймұхамбет Қосшығұловтың есімімен байланысты. Қосшығұловтар отбасы диірменге де иелік етіп, керосин мен мұнай сатумен айналысқан. Баймұхамбеттің ұлдарының бірі – Құрманғали қалалық басқарманың дауысымен, екіншісі-Шаймардан Ресей империясы Мемлекеттік Думасының I-II шақырылымының депутаты болып сайланды.
Баймұхамбет Қосшығұлов өз қаражатына кірпіштен салынған мешіт пен мұсылман жастар үшін жексенбілік мектеп салды. Мешіт ғимараты сақталмаған - 1930 жылдары онда тарихи -өлкетану мұражайы, 1940 жылы сыра қайнату зауыты болды, 1970 жылдары бұзылды.
Мектептегі сабақтар қандай тап пен дінге жататындығына қарамастан барлығына ақысыз және қол жетімді болды, мұғалімдер ақысыз жұмыс істеді. Ұлдар мен қыздардың бірлесіп оқытылуына рұқсат етілді. Мектепте орыс әдебиеті мен ана тілінен мемлекеттік қайраткер, ақын және жазушы Сәкен Сейфуллин сабақ бергені белгілі.
Ғимарат бастапқыда бір қабатты болды. 1986 жылы ғимараттың тарихи -мәдени құндылығын ескерместен қайта құру жүргізіліп, екінші қабат қосылды, бұл ғимараттың сыртқы түрін өзгертті.

Көпес үйі – Сәкен Сейфуллин мұражайы

(М. Әуезов көшесі, 20)
Салынған жылы: 1846 ж.
Елордадағы ең көне ғимарат-Сәкен Сейфуллиннің мұражайы. Ол мұнда 1846 жылы пайда болды. 171 жыл бұрын сатып алынған тауарлардың есебін жүргізу үшін Ақмоланың көпестік тобы өкілдерінің бірі кеңсе астына жертөлесі бар бір қабатты үй салған. ХХ ғасырда онда «Зорка» балабақшасы орналасқан. 1988 жылы 20 ақпанда, Сәкен Сейфуллиннің қайтыс болғанынан кейін отыз жыл өткен соң, Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің өкімімен ғимаратта мұражай ашылды.

Доктор Благовещенскийдің тұрғын үйі - Сәкен Сейфуллин музейінің әкімшілігі

(М. Әуезов көшесі, 20)
Салынған жылы:  ХХ ғ. басы
Бұл үй округтегі әйгілі доктор Федор Благовещенскийге тиесілі, онда ол шамамен 40 жыл тұрып, науқастарды қабылдады. Ғимарат сонымен қатар ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басындағы ағаш сәулет өнерінің ескерткіші болып табылады, сол уақытқа тән эклектика стилінде жасалған. Бір кездері мұнда бухгалтерлер мектебі болса, бүгінде Сәкен Сейфуллин музейінің әкімшілігі орналасқан.

Қалалық басқарма ғимараты - М.Горький атындағы орыс театрының кассасы

(Желтоқсан көшесі, 13)
Салынған жылы: 1880 ж.
Ақмола қалалық басқармасының бір қабатты ғимараты 1880 жылы салынып, қаланың алғашқы әкімшілік ғимараты болды.
1917 жылы 27 желтоқсанда Т.И.Бочк бастаған большевиктер тобы Ақмола қалалық депутаттар кеңесін құрды. 1918 жылы 2 наурызда жұмысшылардың, шаруалардың, сарбаздар мен мұсылман депутаттарының бірінші уездік съезінде уезде біртұтас Кеңес өкіметін құру туралы шешім қабылданды. Съезд жұмысы аяқталғаннан кейін оның қатысушылары қалалық басқарма ғимаратының алдына орнатылған екі басты бүркіті бар бағанды салтанатты түрде кесті.
1919 жылы ғимаратта 59-шы атқыштар дивизиясының штабы орналасты. Содан кейін әр жылдары мұнда қалалық және облыстық кітапханалар орналасқан. 1970 жылдардың аяғынан бастап ғимарат М. Горький атындағы драма театрына тиесілі.

Гимназия - М.Горький атындағы Мемлекеттік академиялық орыс драма театры

(Желтоқсан көшесі, 13)
Салынған жылы: XIX ғ. аяғы
М.Горький атындағы қазіргі академиялық орыс драма театрының ғимараты бастапқыда гимназия ретінде XIX ғасырдың аяғында салынған. 1899 жылы ғимарат Ақмола қалалық басқармасы мен көпес-меценат С.А. Кубрин оны сатып алу үшін 100 рубль бөлген кезде театрға берілді. 1955 жылы 10 қыркүйекте ҚазКСР Мәдениет министрлігі Ақмола облыстық драма театрын ашу туралы бұйрық шығарды. Бас режиссер болып Евгений Орел сайланды. 1959 жылы театрға Максим Горькийдің есімі берілді.

Константин-Еленин соборы

(Республика даңғылы, 12Б)
Салынған жылы: 1900 ж.
Революцияға дейінгі Ақмоланың бүгінгі күнге дейін сақталған жалғыз ғибадатханасы 1856 жылы Мұңайтпасов атындағы стадион мен «Астана» концерт залының арасында салынды. ХХ ғасырдың басында батпақтар болған қазіргі Республика даңғылының аумағында казак станицасы құрылды, онда 1900 жылдың мамыр айында ғибадатхана көшірілді. 1930 жылдары ол жабылды, мұнда әскери батальондар құрылды. 1942 жылы тұрғындардың өтініштері арқасында ғибадатхана қайтадан жұмыс істей бастады.

Метеостанция ғимараты

(Жамбыл көшесі, 11)
Салынған жылы: 1916 ж.
Нұр-Сұлтандағы ХХ ғасырдың басындағы сәулет ескерткіші. Жергілікті маңызы бар тарих пен мәдениет ескерткіштерінің тізіміне енгізілген. 1870 жылы 1 қарашада Ақмола қаласында К.А.Лазарев өзінің жинақ ақшасымен бірінші метеорологиялық станцияны ашты.
1873 жылы Бас физикалық обсерватория оған метеорологиялық бақылаулар мен академик Г.И.Вайлдтың нұсқауларын жүргізуге арналған құралдардың толық жиынтығын жіберді.К.А.Лазарев кеткеннен кейін метеорологиялық станция 1885 жылға дейін жұмыс істеді.
Метеостанцияның қазіргі бір қабатты кірпіш ғимаратын Екатеринбург обсерваториясы Николаев бас физикалық обсерваториясының тапсырмасы бойынша 1916 жылы салған. Осы уақытқа дейін ол бастапқы мақсатына сәйкес қолданылды.